ถ่านไฟฉาย

ถ่านหรือแบตเตอรี่ อุปกรณ์เก็บประจุไฟฟ้าขนาดเล็ก เป็นแหล่งพลังงานสำหรับอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ไร้สายต่างๆภายในบ้าน หรืออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์พกพา ไม่ว่าจะเป็น รีโมททีวี, กล้องดิจิตอล, เมาส์ไร้สาย, คีย์บอร์ดไร้สาย, ของเล่น, นาฬิกาติดผนัง, นาฬิกาตั้งโต๊ะ ล้วนแล้วแต่ต้องการถ่านไฟฉายเป็นแหล่งจ่ายพลังงานด้วยกันทั้งสิ้น โดยมีขนาดแบตเตอรี่ให้เลือกหลากหลายเพื่อให้สอดคล้องกับอุปกรณ์  ลักษณะการใช้งานมีทั้งแบบใช้ครั้งเดียวและแบบชาร์จที่สามารถเพิ่มพลังงานเพื่อให้ใช้ซ้ำได้หรือส่วนใหญ่เรียกว่าถ่านชาร์จ (ถ่านไฟฉายแบบชาร์จได้)

รูปแบบของถ่านหรือแบตเตอรี่ขนาดต่างๆที่นิยมในปัจจุบัน

ขนาดถ่านที่ใช้กันโดยทั่วไปในปัจจุบัน AA/AAA/C/D/9V และถ่านขนาดเล็กหรือที่เรียกว่าถ่านกระดุม LR44 และ CR2032 โดยอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์จะเป็นตัวกำหนดชนิดหรือขนาดของแบตเตอรี่ที่จะต้องใช้ สามารถสังเกตุได้จากคู่มือสินค้าหรือตัวสินค้า

• ขนาด AA เป็นถ่านรูปทรงกระบอกให้กำลังไฟ 1.5 V สำหรับแบบใช้แล้วทิ้ง และ 1.2 V สำหรับถ่านชาร์จ เช่นเดียวกับถ่านแบบ AAA แต่มีขนาดที่ใหญ่กว่า จึงให้พลังงานได้ยาวนานกว่าเล็กน้อย
• ขนาด AAA เป็นถ่านรูปทรงกระบอกให้กำลังไฟ 1.5 V สำหรับแบบใช้แล้วทิ้ง และ 1.2 V สำหรับถ่านชาร์จ มีส่วนประกอบหลากหลายและยังคงได้รับการพัฒนาอยู่ตลอดจนถึงปัจจุบัน ถูกใช้ในเครื่องใช้ไฟฟ้าหลากหลายประเภท
• ขนาด C เป็นถ่านรูปทรงกระบอกให้กำลังไฟ 1.5 V มีขนาดใหญ่กว่าแบบ AA เล็กน้อย ปัจจุบันได้รับความนิยมน้อยลงแล้วเพราะถ่าน AA และ AAA สามารถใช้ทดแทนได้ครอบคลุมเกือบทั้งหมด
• ขนาด D เป็นถ่านรูปทรงกระบอกให้กำลังไฟ 1.5 V มีขนาดใหญ่กว่าแบบ C เล็กน้อย ปัจจุบันได้รับความนิยมน้อยแล้วเช่นกัน เดิมมักพบได้ในไฟฉายขนาดใหญ่
• ขนาด 9 Volt เป็น ถ่านไฟฉายที่ให้กำลังไฟสูงถึง 9 V มักพบในอุปกรณ์ไฟฟ้าจำพวกวิทยุ เช่น วิทยุสื่อสาร อุปกรณ์ดนตรี ที่ต้องการพลังงานมากกว่าแบบ 1.5 V

ขนาด CR20- - (เช่น CR2016/CR2025/CR2032) เป็นถ่านกระดุมที่ให้กำลังไฟแรงถึง  3 V  มีส่วนประกอบเป็นลิเธียม มักใช้ในนาฬิกา อุปกรณ์ทางการแพทย์ เช่น เครื่องวัดอุณหภูมิ เครื่องวัดน้ำตาล เครื่องวัดอัตราการเต้นของหัวใจ ความแตกต่างของถ่านขนาด CR20- - คือ

• ตัวเลข 2 ตัวแรก 20 หมายถึง ความกว้างของถ่าน 20 มม.
• ตัวเลข 2 ตัวต่อไป เช่น 16, 25 และ 32 หมายถึง ความหนาของถ่าน6 มม. 2.5 มม. และ 3.2 มม.
• ขนาด LR44 เป็นถ่านกระดุม จัดเป็นถ่านขนาดเล็กแต่ให้พลังไฟแรง ให้กำลังไฟ 1.5 V มีส่วนประกอบเป็นอัลคาไลน์ มักใช้ในรีโมทรถยนต์ กล้องถ่ายภาพ เครื่องคิดเลข ของเล่น หรือ เกมส์ต่างๆ

บรรจุภัณฑ์

สำหรับสินค้าขนาดเล็ก ในปัจจุบันผู้ผลิตให้ความใส่ใจด้านบรรจุภัณฑ์ไม่แพ้คุณภาพของสินค้า เพื่อป้องกันไม่ให้สิ่งมีชีวิตหรือเด็กเล็กเกะหรือกลืนสินค้าลงไป ทางผู้ผลิตส่วนใหญ่จึงคิดบรรจุภัณฑ์ที่ป้องการการเกะโดยไม่ตั้งใจสำหรับแบตเตอรี่หรือถ่านที่มีขนาดเล็ก โดยมีการจัดจำหน่ายในบรรจุภัณฑ์แบบ Child Resistant Packaging

 สำหรับผลิตภัณฑ์ขนาดอื่นๆ

การสังเกตุได้โดยง่าย เนื่องด้วยรูปแบบสินค้าที่คล้ายๆกัน การออกแบบบรรจุภัณฑ์เพื่อให้สังเกตุง่ายจึงเป็นสิ่งจำเป็น โดยสังเกตุได้จากหัวมุมด้านซ้ายจะมีรายละเอียดสินค้าพร้อมจำนวนก้อนระบุไว้ชัดเจนเพื่อป้องกันการสับสนของผู้ใช้

ลักษณะการใช้งานของถ่านหรือแบตเตอรี่

ชนิดของถ่านหรือแบตเตอรี่ที่นิยมใช้แบ่งได้เป็น 2 ชนิดหลักคือ ถ่านใช้แล้วทิ้ง และถ่านชาร์จ

1. ถ่านแบบใช้ครั้งเดียว (Single-Use)

ถ่านประเภทนี้เชื่อว่าเกือบทุกคนคงเคยได้ใช้ เพราะมันสามารถหาซื้อได้ง่ายตามร้านสะดวกและห้างสรรพสินค้า หรือแม้แต่ในร้านโชว์ห่วยก็มีถ่านประเภทนี้ขายกันอยู่ทั่วไป ซึ่งมีให้เลือกใช้หลายขนาด  AA/AAA/C/D/9V LR44 และถ่านกระดุมต่างๆ ถ่านใช้แล้วทิ้งนั้นเมื่อใช้พลังงานจากถ่านหมดแล้ว ก็ไม่สามารถนำมาใช้ทำอย่างอื่นได้อีก จำเป็นต้องทิ้งไป ไม่สามารถชาร์จพลังงานเข้าไปได้ เนื่องจากถ่านไฟฉายจัดเป็นขยะอันตรายหรือขยะพิษ ควรทิ้งทันทีหลังจากถ่านหมด ควรใส่ในถังขยะที่รองรับขยะประเภทนี้ ใส่ถุงพลาสติก หรือถุงดำพร้อมเขียนข้อความว่า “ขยะอันตราย” หรือ “ถ่านไฟฉาย” ไว้ข้างถุง เจ้าหน้าที่จัดเก็บขยะจะได้จัดเก็บและนำไปทิ้งทำลายอย่างถูกต้อง

ชนิดถ่านแบบใช้ครั้งเดียว

1. ถ่านไฟฉาย หรือ ถ่านคาร์บอนซิงค์ เป็นถ่านที่มีสารประกอบจาก Zinc and Carbon กระแสไฟฟ้าที่ได้จากถ่านชนิดนี้เกิดจากการทำปฏิกิริยาเคมีของสังกะสีและแมงกานีสไดออกไซด์ ถ่านไฟฉายชนิดนี้เป็นถ่านที่มีอายุการใช้งานสั้น ให้พลังงานได้น้อยที่สุดเมื่อเทียบกับถ่านชนิดอื่น นอกจากนี้หากเก็บในที่มีอุณหภูมิที่ร้อนหรือเย็นเกินไปจะมีผลทำให้ประสิทธิภาพการให้พลังงานของถ่านลดลงอีกด้วย ข้อดีของถ่านประเภทนี้คือ มีราคาย่อมเยาว์ แต่มีความจุที่น้อยจึงอาจต้องเปลี่ยนบ่อย นิยมใช้กับ นาฬิกาตั้งโต๊ะ รีโมททีวี วิทยุขนาดเล็กที่ใช้กำลังไฟน้อย
2. ถ่านอัลคาไลน์ เป็นถ่านที่มีสารประกอบของ Alkali Metal Hydroxide ถูกพัฒนามาจากถ่านคาร์บอนซิงค์ ที่ให้กำลังไฟฟ้าได้เสถียรกว่า มีอายุการใช้งานสูงกว่าถ่านไฟฉายถึง 10 เท่า ความจุก็สูงกว่าเช่นกัน ทำให้ถ่านชนิดนี้มีราคาแพงกว่า เหมาะกับอุปกรณ์ที่ต้องการกำลังไฟมากและต้องการกำลังไฟที่สม่ำเสมอขณะใช้งาน เช่น ไฟแฟลช กล้องถ่ายภาพ เครื่องเล่นมัลติมีเดียต่างๆ
3. ถ่านลิเธียมไอออน เป็นถ่านที่มีสารประกอบของ Lithium-Ion เป็นแบตเตอรี่คุณภาพสูง คุณสมบัติหลักของแบตเตอรี่ลิเธียมไอออน คือ มีน้ำหนักเบา การจ่ายไฟที่แรง และคงที่อยู่ตลอดเวลา ปล่อยประจุสม่ำเสมอ แม้ไฟในแบตเตอรี่ใกล้จะหมด มีอายุการเก็บรักษาและอายุการใช้งานยาวนานมาก ไม่มีการรั่วไหลของสารเคมีที่อยู่ในถ่าน และยังสามารถใช้งานได้ในทุกสภาพอากาศที่สุดขั้ว ทั้งหนาวเย็นจัดและร้อนจัดได้อีกด้วย เหมาะสำหรับอุปกรณ์ที่ต้องการพลังไฟสูง ใช้งานบ่อย หรืออุปกรณ์ที่ต้องใช้งานในสถานที่ที่มีอาการร้อนหรือเย็นมาก เช่น กล่องถ่ายรูปดิจิตัล เฟลช ไฟฉายรุ่นพิเศษ เครื่องตรวจจับควันและอุปกรณ์รักษาความปลอดภัยต่างๆ

2. ถ่านชาร์จ (Rechargeable)

ถ่านประเภทนี้ออกแบบมาเพื่อให้สามารถชาร์จพลังงานเพิ่มเข้าไปได้เรื่อย ๆ ทำให้คุณสามารถใช้ซ้ำได้ ส่วนใหญ่มักนิยมทำถ่านขนาด AA/AAA  เป็นประเภท นิกเกิล-เมทัลไฮไดรด์ (Ni-MH) โดยมีแรงดันไฟฟ้าอยู่ที่ 1.2V ทั้งนี้เราควรเลือกซื้อถ่านชาร์จที่มีแรงดันไฟฟ้าในระดับที่เหมาะสมกับอุปกรณ์ที่ต้องการใช้ โดยตรวจสอบได้จากแผงที่ใส่ถ่านหรือคู่มือการอุปกรณ์นั้น ๆ เพื่อให้สามารถใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

 แบตเตอรี่นิกเกิล เมทัลไฮไดรด์ (Ni-MH)

แบตเตอรี่ประเภทนี้ถูกพัฒนามาจากแบตเตอรี่นิกเกิลแคดเมียม ไม่มีสารแคดเมียมที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย ประสิทธิภาพและระยะเวลาในการใช้งานมีความเสถียรมากขึ้น แต่อย่างไรก็ดีแบตเตอรี่ประเภทนี้ก็ยังมีปัญหาอยู่เล็กน้อย หากอยู่ในอุณหภูมิที่ร้อนจนเกินไปหรือหนาวจนเกินไป ซึ่งอุณหภูมิจะทำให้แบตเตอรี่เสื่อมประสิทธิภาพได้ และหากชาร์จไฟทิ้งไว้โดยไม่ใช้งาน ถ่านไฟฉายชนิดนี้ก็จะคายประจุไฟฟ้าออกไปเรื่อยๆ จนเกือบหมดภายใน 3-5 วัน

เครื่องชาร์จถ่าน (Charger)

อุปกรณ์อย่างหนึ่งที่มาควบคู่กันกับถ่านชาร์จอยู่เสมอนั่นคือ เครื่องชาร์จถ่าน เพราะเมื่อใดที่พลังงานของถ่านหมดลง ก็จำเป็นที่จะต้องเพิ่มพลังงาน เพื่อทำให้ถ่านสามารถให้พลังงานไฟฟ้ากับอุปกรณ์ต่าง ๆ ให้ทำงานได้อย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพ ในรายการสินค้าของ Lyreco จะเป็นแบบใช้งานร่วมกับเต้ารับติดผนัง โดยมีสเป็คสินค้าและราคาให้เลือกหลากหลาย ส่วนใหญ่ที่ผู้ใช้นิยมโดยจะพิจารณาจากเรื่องหลักๆดังนี้

• เวลาในการชาร์จต่อครั้ง
• จำนวนถ่านในการชาร์จต่อครั้ง เช่น 1-4 ก้อน หรือต้องเริ่มชาร์จที่ 2 ก้อน
• ความสามารถในการชาร์จที่สามารถผสมระหว่าง 2 ขนาดในการชาร์จต่อครั้ง
• ระบบป้องกันและแจ้งเตือนอื่นๆ เช่น ไฟสถาณะ ระบบติดไฟอัตโนมัติ ระบบป้องกันการใส่ถ่านสลับขั้ว

สามารถแบ่งเป็นกลุ่มเครื่องชาร์จถ่านได้ 3 ประเภท

1. 1. เครื่องชาร์จถ่านอัตโนมัติ

เครื่องชาร์จถ่านประเภทนี้จะมีระบบการทำงานอัตโนมัติ ที่สามารถควบคุมแรงดันไฟฟ้า รวมถึงสามารถหยุดการชาร์จถ่านทันทีเมื่อมีถ่านชาร์จมีพลังงานไฟฟ้าที่เต็มแล้ว มีไฟหรือเสียงแจ้งเตือนสถานะการชาร์จ ซึ่งข้อดีตรงนี้แหละที่ทำให้ผู้คนส่วนใหญ่เลือกใช้เครื่องชาร์จถ่านประเภทนี้กันเป็นส่วนมาก เพราะเมื่อมันมีระบบหยุดการทำงานอัตโนมัติ หรือที่เรียกว่าระบบ Overcharge Protection มันจะช่วยทำให้ถ่านชาร์จของเราได้รับพลังงานที่พอดี ส่งผลให้ถ่านมีการระยะเวลาการใช้งานที่นานขึ้น

2. เครื่องชาร์จถ่านพลังงานต่ำ

เครื่องชาร์จประเภทนี้จะให้พลังงานกับถ่านชาร์จค่อนข้างต่ำ ดังนั้นหมายความว่าระยะเวลาการชาร์จของมันจะค่อนข้างนาน ทั้งนี้ในบางผลิตภัณฑ์ที่เป็นเครื่องชาร์จประเภทนี้จะมีฟังก์ชันที่สามารถตั้งค่าเวลาการทำงาน เมื่อเครื่องชาร์จทำงานถึงเวลาที่ผู้ใช้กำหนด มันก็จะทำการหยุดให้พลังงานทันที แต่การที่จะตั้งค่าเวลาให้พอดีกับพลังงานถ่านชาร์จเต็มประจุนั้นเป็นเรื่องที่ยากอยู่พอสมควร จุดนี้จึงเป็นข้อเสียของเครื่องชาร์จพลังงานต่ำ เพราะมันอาจเกิดปัญหาที่เครื่องชาร์จให้พลังงานกับถ่านชาร์จไม่เพียงพอหรือให้พลังงานที่มากจนเกินไป จุดนี้จึงมีผลกระทบต่อถ่านชาร์จโดยตรง เพราะมันจะทำให้ถ่านชาร์จเสื่อมประสิทธิภาพลงไปเรื่อย ๆ หรือพังก่อนถึงเวลาอันควร

3. เครื่องชาร์จที่มีระบบพื้นฐาน

เป็นเครื่องชาร์จที่มีระบบพื้นฐาน คือการทำงานที่ให้พลังงานเพียงอย่างเดียว ไม่มีฟังก์ชันในการตัดไฟหรือควบคุมเวลาใดๆ โดยมันจะทำงานอย่างต่อเนื่องและหยุดทำงานก็ต่อเมื่อดึงถ่านชาร์จหรือปลั๊กไฟออกเท่านั้น ทั้งนี้มันยังมีข้อเสียอยู่หลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็น เครื่องร้อน, ให้พลังงานเกิน และทำลายประสิทธิภาพของแบตเตอรี่ ซึ่งเครื่องชาร์จประเภทนี้จะไม่ค่อยเป็นที่นิยมเท่าไหร่นักในปัจจุบัน เนื่องจากข้อเสียของตัวผลิตภัณฑ์ค่อนข้างเยอะ

ระยะเวลาการทำงานของเครื่องชาร์จ

ระยะเวลาการทำงานของเครื่องชาร์จในแต่ละรุ่นหรือแต่ละแบรนด์นั้นก็จะมีเวลาการให้พลังงานที่แตกต่างกันออกไป หากเป็นเครื่องที่สามารถให้พลังงานไฟฟ้าที่รวดเร็วจะมีราคาที่สูงขึ้นมา แต่ถ้าหากเป็นรุ่นที่ให้พลังงานไฟฟ้าช้าก็จะมีราคาที่ต่ำลงมา ซึ่งโดยหลัก ๆ แล้วระยะเวลาของเครื่องชาร์จจะแบ่งออกเป็น 2 ประเภท

1. เครื่องชาร์จถ่านเร็ว

เครื่องชาร์จถ่านเร็วโดยส่วนใหญ่แล้วระยะเวลาการทำงานของมันจะอยู่ที่ประมาณ 3 – 5 ชั่วโมง ในการชาร์จถ่านให้เต็ม ซึ่งระบบการชาร์จเร็วนี้จะอยู่ในคุณสมบัติของเครื่องชาร์จถ่านอัตโนมัติ หากใครมีความจำเป็นที่จะต้องใช้พลังงานจากถ่านอย่างต่อเนื่อง หรือไม่ชอบรอการชาร์จนาน ๆ เครื่องชาร์จถ่านเร็วก็ตอบโจทย์ได้ดี เพียงแต่ราคาของมันอาจจะสูงขึ้นมาเล็กน้อย

2. เครื่องชาร์จถ่านช้า

ระบบการให้พลังงานของมันจะช้ากว่าเครื่องชาร์จถ่านเร็ว ซึ่งเวลาในการชาร์จให้ถ่านเต็มนั้นจะอยู่ที่ประมาณ 6-10 ชั่วโมง หรือมากกว่า 10 ชม. หรือในบางรุ่นก็อาจจะผลิตขึ้นมาเพื่อชาร์จข้ามคืน ดังนั้นตรงนี้อาจทำให้คุณเสียเวลาเล็กน้อยในการรอพลังงานของถ่านชาร์จเต็ม แต่ในขณะเดียวกันราคาของผลิตภัณฑ์ก็จะถูกกว่าเครื่องชาร์จถ่านเร็ว

วิธีการเลือกเครื่องชาร์จถ่าน สามารถดูได้ว่าเครื่องชาร์จถ่านรองรับประเภทของถ่านชาร์จของเราหรือไม่ เช่น นิกเกิลแคดเมียม (Ni-Cd) และ ถ่านชาร์จนิกเกิล เมทัลไฮไดรต์ (Ni-MH) หรือ ถ่านชาร์จลิเธียม ไอออน (Li-ion) รวมถึงให้ตรวจเช็ก V (โวลต์) ด้วยว่าตัวเครื่องรับรองประจุไฟและขนาดของถ่านชาร์จได้หรือไม่ สามารถชาร์จได้กี่ก้อน และสามารถเลือกจากฟังก์ชั่นเพิ่มเติมอื่นๆได้ตามต้องการ เช่น  มีระบบตัดไฟอัตโนมัติ  มีไฟ LED หรือไฟสถานะ

การใช้ถ่านให้ถูกวิธี

• ควรเปลี่ยนถ่านพร้อมกันทุกก้อนในคราวเดียวกัน ไม่ปะปนกับถ่านเก่า
• ปิดสวิตช์อุปกรณ์ทุกครั้งหลังการใช้งาน อย่าเปิดค้างไว้โดยไม่จำเป็น
• ไม่ควรนำถ่านหลายชนิดหรือหลายยี่ห้อมาใช้ปะปนกัน
• นำถ่านออกจากอุปกรณ์ทุกครั้งหลังการใช้งานหรือทันทีที่รู้ว่าถ่านหมดแล้ว เพราะสารละลายอิเล็กโทรไลต์ที่ยังอยู่ในก้อนถ่านมีฤทธิ์เป็นกรด ดังนั้นสารจะเกิดปฏิกิริยาเคมี ทำให้สารเคมีภายในรั่วออกมาสร้างความเสียหายแก่อุปกรณ์ไฟฟ้าได้
• ตรวจสอบวิธีการใส่ถ่านและขั้วให้ถูกต้องเสมอ
• ไม่แกะชิ้นส่วนถ่านออกมาเล่นและไม่ควรวางถ่านไว้ในที่ที่มีความร้อนสูง
• หลีกเลี่ยงการทำให้ถ่านเกิดการชอร์ตกัน
• ห้ามนำถ่านที่ชาร์จไฟไม่ได้มาชาร์จใหม่ เพราะอาจเกิดอันตรายได้